Psychotherapie (alternatieve vormen)
Geschiedenis van psychotherapie
Diagnostiek van psychotherapie
(Bron: Geneeswijzen in Nederland,
Paul van Dijk, arts)
Alvorens in te gaan op de verschillende vormen van alternatieve psychotherapie is het van belang erop te wijzen dat buiten de reguliere geestelijke gezondheidszorg nog andere categorieën hulpverleningsmogelijkheden aanwezig zijn die men ook alternatief zou kunnen noemen. Hiermee worden bedoeld: cursussen, zelfhulpgroepen en trainingen. Zo zijn er bijvoorbeeld cursussen voor partners van dementen, Gordon-cursussen (leren omgaan met ouder-kindcommunicatie) en cursussen om te leren omgaan met stress of slapeloosheid. De cursussen worden in het algemeen geleid door een deskundige. Uitgangspunt van deze cursussen is dat betrokkenen al zijn geholpen, wanneer ze goed zijn geïnformeerd. Zelfhulpgroepen worden gekenmerkt door afwezigheid van een deskundige. Het gaat hier juist om het kunnen delen met lotgenoten. Steun en begrip van mensen die te kampen hebben met dezelfde problemen, geeft een goede basis om zelf met het probleem om te kunnen gaan.
Er zijn zelfhulpgroepen voor bijvoorbeeld mensen met postnatale depressies, alcoholverslaving en anorexia nervosa. Zulke trainingen zijn een alternatief als de informatie niet genoeg is en men bepaalde vaardigheden moet aanleren om een probleem op te lossen. Zo zijn er assertiviteitstrainingen, trainingen in ontspanningstechnieken en ademhalingstrainingen. Hierna volgen de verschillende alternatieve vormen van psychotherapie. De meeste methoden sluiten aan bij de gedachtegang van de derde stroming, de humanistische psychologie. Daarna volgen methoden die gerelateerd zijn aan de vierde stroming, de transpersoonlijke psychologie. Tot slot worden methoden beschreven die niet specifiek binnen deze stromingen zijn te plaatsen.
Gestalttherapie
Gestalttherapie is tussen de jaren veertig en zestig ontwikkeld door de Berlijnse psychoanalyticus Fritz Perls (1893-1970). Hij werkte enige tijd samen met Wilhelm Reich. Na de Tweede Wereldoorlog kwam hij in contact met het werk van Max Wertheimer, die het concept van de zinvolle gehelen (Gestalte) had ontwikkeld. Perls paste het Gestaltidee toe in zijn psychotherapeutische benadering. Centraal in de Gestalttherapie staat de gedachte dat de mens wordt beschouwd als een organisme waarin alles met alles is verbonden. In wezen is er geen splitsing tussen denken, voelen, handelen, spiritualiteit en maatschappij. Gestalttherapie geeft de mens ruimte te denken in termen van ‘hier en nu’. Het leert de mens in het moment te reageren, zo echt en totaal mogelijk. Alle gevoelens, gedachten en handelingen die opkomen, dient men zonder reserve toe te laten. Naast de aandacht voor het hier en nu vormen de volgende thema’s een belangrijk onderdeel van de therapie: beeld je niets in, ervaar de werkelijkheid, geef uiting aan je gevoelens, stop ze niet weg, leg je bewustzijn geen beperkingen op, durf ook onplezierige gevoelens onder ogen te zien en durf verantwoordelijkheid te dragen voor je daden, gedachten en gevoelens. Binnen de Gestalt gaat men uit van de gedachte dat neurosen ontstaan door vermijding.
Door remmingen en frustraties die daarmee samenhangen expliciet te maken wordt de neurose opgelost. Een verstoord proces van Gestaltformatie belemmert de persoonlijke groei. Rolpatronen en zich herhalend gedrag, bijvoorbeeld in contact met de buitenwereld, worden bij Gestalttherapie behandeld door de oorzaken van dit gedrag te herbeleven. Dit wordt gedaan door situaties uit het verleden in het hier en nu te brengen, verantwoordelijkheid te nemen voor lichamelijke sensaties, emoties en gedachten die toen taboe waren en die tijdens de therapie in contact te brengen met degene(n) die dat aangaat. De cliënt richt zich op een voorwerp (een stoel, een kussen) waarin men de persoon dient te plaatsen met wie men onafgemaakte zaken wil uitwerken. De cliënt wordt erin getraind te overdrijven, spanningen en opgekropte energie kwijt te raken door te herhalen wat dwars zit en uit te spreken wat nooit eerder kon worden uitgesproken. Remmingen en frustraties komen hierdoor op de voorgrond en worden duidelijk herkend door de betrokkene.
Ze worden aangescherpt en daardoor gemakkelijker te bestrijden. De cliënt wordt bijvoorbeeld geleerd een probleem op te lossen door een dialoog aan te gaan met aan de ene kant hoe het zou moeten en aan de andere kant wat hij/zij beslist niet kan. Verder kan men leren zich vervreemde lichaamsdelen weer toe te eigenen. Veel mensen hebben geen gevoel in bijvoorbeeld oren, genitaliën of voeten. In de Gestalt staat niet de inhoud van iemands verhaal centraal maar het proces. Lichaamstaal en stemgeluid zijn betekenisvol in de therapie en worden aangewend als een nieuwe niet-cerebrale waarheid. Binnen de Gestalttherapie bestaat niet een bepaalde standaardtechniek. Vele benaderingen kunnen binnen de Gestaltgedachte een plaats hebben, bijvoorbeeld: bio-energetica, rebirthing, geleide fantasie en transactionele methoden. Gestalttherapie kan worden gekozen met als doel: persoonlijke groei, rijping en ontwikkeling van de persoonlijkheid, maar ook voor heling en herstel van de persoonlijkheid (niet-verwerkte pijn en frustraties uit het verleden oplossen, een positief zelfbeeld opbouwen), relatieproblematiek en zingevingsvragen.
